“Quả ngọt” khi làm mới tác phẩm sân khấu

Sự sáng tạo này làm nhiều vở diễn cũ được khoác tấm áo mới, qua đó giúp nghệ thuật sân khấu gần gũi, được khán giả yêu mến hơn.

Vài năm trở lại đây, nghệ thuật sàn diễn nước ta luôn thiếu vắng kịch bản mới hấp dẫn. Điều này cộng hưởng với khó khăn về cơ sở vật chất, kinh phí dàn dựng nên nhiều nhà hát chỉ hoạt động cầm chừng, thậm chí đã có đơn vị tư nhân phải đóng cửa. Trước bối cảnh ấy, nhiều nghệ sĩ đã tìm về những vở diễn cũ nhưng thay đổi về cách biểu đạt, dàn dựng theo hơi thở thời đại để ăn nhập với sở thích thẩm mỹ người xem ngày nay.

Gần đây, vở kịch nói Tin ở hoả hồng (tác giả Lưu Quang Vũ sáng tác năm 1982) đã được dựng lại bởi NSƯT Chí Trung. Theo đó, Tin ở huê hồng đã thay đổi từ 71 trang kịch xuống còn 33 trang, từ 17 cảnh xuống còn 9 cảnh, thời lượng rút ngắn còn 90 phút (so với kịch bản gốc 180 phút) để ăn nhập với thời điểm ngày nay và để tụ họp truyền tải thông điệp chính với tiết tấu nhanh hơn. Vở diễn hướng đến đối tượng khán giả thanh thiếu niên, vì vậy sân khấu được thiết kế có màn hình Led và đồ họa hoạt hình 3D tương trợ trực tiếp bản diễn, các nhóm nhảy với âm nhạc đương đại sôi nổi, trẻ trung. Điều này sẽ tạo nên khung cảnh thích hợp với tâm lý giới trẻ, giúp họ thấy gần gụi hơn và đi đến cùng vở diễn. Nhà báo Lưu Minh Vũ (con trai kịch gia Lưu Quang Vũ) sau khi xem xong bản tổng duyệt Tin ở hoa hồng do NSƯT Chí Trung dàn dựng nhận xét: Bản dựng mới mang hơi thở tầng lớp đương thời, cách dàn dựng hiện đại với nhiều khối không gian diễn ra liên tục và không bị gián đoạn vì chuyển cảnh. NSƯT Chí Trung san sớt: “Toàn bộ vở này là hài kịch. Tôi đưa cái gì đó thơ mộng, theo cách của trò con nít nhưng đằng sau đó lại là nỗi đau vì con trẻ đi giải quyết chuyện người lớn. luật pháp được giải quyết chuẩn y trò trẻ mỏ. Đấy là giá trị then chốt của vở diễn mà chúng tôi muốn gửi tới khán giả”.

Cảnh trong vở Tin ở hoả hồng (tác giả Lưu Quang Vũ) được dựng lại theo phong cách mới, công diễn đầu năm 2019.

Trước đó, nhiều tác phẩm sân khấu cũ đã được khoác tấm áo mới để lại ấn tượng mạnh mẽ với khán giả. Tháng 11/2018, vở Quẫn nổi tiếng của cố tác giả Lộng Chương sáng tác năm 1960, NSƯT Trần Lực dựng lại đã đến với khán giả. Vở diễn này trước đó đã đem lại giải Đạo diễn xuất sắc cho NSƯT Trần Lực, giải Bạc cho vở diễn và cho diễn viên trong Liên hoan sân khấu Thủ đô. Dựng lại Quẫn, NSƯT Trần Lực đã tạo ra một bộ mặt khác, hoàn toàn mới mẻ cho cách làm cũ, đó là tiếng nói sân khấu tinh giảm, rõ ràng và thậm chí hoang sơ của chủ nghĩa diễn đạt - ước lệ. sân khấu vở Quẫn mở ra tối giản hết mức, có lúc không thấy đạo cụ gì. Cảnh diễn chính phía trước, đằng sau luôn có lớp người áo đen lột ra “tâm” của nhân vật. Bên cạnh đó, vở diễn có sự tươi mới bằng âm nhạc, yếu tố hình thể và sự già của lớp diễn viên trẻ. Đặc biệt, ngôn ngữ gần gụi với khán giả trẻ, đôi khi khán giả bật cười với cách dùng từ thời mạng xã hội hiện giờ. Đạo diễn dùng chiếc hòm đựng vàng thay bục bệ. Hòm đặt giữa sân khấu và trở nên trọng điểm câu chuyện, làm nảy sinh những tình huống kịch. Điều này cho thấy Quẫn qua bàn tay đạo diễn của NSƯT Trần Lực khác vở hài kịch nguyên gốc, vì đạo diễn không chú trọng xây dựng các cảnh huống để gây cười mà tiếng cười bật lên từ ngôn ngữ thoại, điệu bộ, hành động của nhân vật.

Ngoài ra, tuồng tích dân gian Nghêu Sò Ốc Hến lừng danh Việt Nam từng được đạo diễn - NSND Lê Khanh làm mới với nhiều sáng tạo. Chủ đề của nó vẫn là sự phê phán thói cửa quyền từng lớp thống trị xưa nhưng cũng là tấm gương phản ảnh xã hội ngày nay. Từ những cấu tứ hấp dẫn, hài hước... vở kịch Nghêu Sò Ốc Hến của dịch thuật đà nẵng NSND Lê Khanh có được sự “trẻ hóa” từ đầu đến cuối. Khán giả xem vở diễn này thấy được hình tượng Thị Hến là hiện thân của người phụ nữ Việt Nam hiện đại, sáng ý, ứng biến mọi cảnh huống rất tinh tế và khôn xiết khôn khéo. Vở diễn này còn tạo ấn tượng mạnh khi sàn diễn được trang trí như bức tranh dân gian Việt Nam với manh chiếu, lá sen, con chuồn chuồn...

thực tiễn trên cho thấy, các nghệ sĩ vẫn đang thế làm mới vở diễn cũ để sàn diễn không bị tụt lại trong thời đại văn hóa giải trí nghe nhìn bùng nổ như bây giờ. Việc khoác áo mới cho vở diễn cũ cho thấy các nghệ sĩ trong nghề không ngừng thay thay đổi cách cảm, cách nghĩ, cách nhòm, phản biện và cách phản ánh hiện thực... để đáp ứng sự kỳ vọng của khán giả. Đặc biệt, một số nghệ sĩ sân khấu đã biết cách sáng tạo ra những tiếng nói hình thể mới, giàu sức biểu cảm từ kịch bản sẵn có, phối hợp với sáng tạo của các thành phần nghệ thuật và các nhân tố kỹ thuật hiện đại để tạo nên những vở diễn không còn một màu trong cách diễn tả.

Sơn Tùng